A excelente análise é de Jelte Wiersma no semanário neerlandês Elsevier, e traz muito más notícias: "Rutte sabotou "por acidente" o indesejável Fundo de Recuperação". Infelizmente os nossos jornalistas andam demasiado ocupados com as infecções, mas não serei em quem lhes vai poupar trabalho oferecendo a tradução.
"Europees conflict over coronaherstelfonds staat bol van hypocrisie. Polen en Hongarije vetoën het coronaherstelfonds van 750 miljard euro. Zij willen af van de clausule waarin aan ontvangende landen als voorwaarde wordt gesteld dat zij de rechtsstaat respecteren. Die clausule kwam er op verzoek van westelijke EU-landen. Maar het conflict tussen West en Oost staat bol van hypocrisie, schrijft Jelte Wiersma.
Premier Mark Rutte (VVD) mag wel een bedankbriefje sturen aan zijn collegaregeringsleiders Mateusz Morawiekci (Polen, PiS) en Viktor Orbàn (Hongarije, Fidesz). Rutte, regering en Tweede Kamer zijn tegen het coronaherstelfonds van 750 miljard euro zoals dat in mei werd voorgesteld door de Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) en de Franse president Emmanuel Macron (En Marche!). Desondanks stemde Rutte in juli op de vierdaagse EU-top in met het fonds, waardoor de Europese Commissie voor het eerst het recht krijgt geld te lenen.
Dat is iets waar Nederland altijd tegen was. Het was onder meer Rutte die voor zijn instemming wel een aantal voorwaarden afdwong. Daaronder: als landen de onafhankelijkheid van rechtspraak niet hooghouden, kunnen zij worden gekort op EU-subsidies. Dit was specifiek gericht op Polen en Hongarije, landen die hervormingen doorvoeren die aan die onafhankelijkheid afbreuk doen. Deze voorwaarde is tijdens de EU-top aangenomen, maar Orbàn kondigde meteen na afloop al aan dat dit voor hem onacceptabel is en dreigde met een veto. Omdat het nieuwe machtsoverdracht aan Brussel betreft, heeft elk land zo’n veto.
Rutte saboteert ‘per ongeluk’ ongewenst coronafonds
Daardoor was meteen duidelijk dat het coronaherstelfonds er misschien nooit komt of pas als de coronacrises voorbij is. Dat leidde meteen tot de vraag: wat voor nut heeft het dan? Als het überhaupt al nut heeft om 390 miljard euro aan giften en 360 miljard euro aan leningen uit te delen.
Rutte, regering en Tweede Kamer zijn de grote winnaars. Door de clausule over de rechtsstaat zijn Morawiecki en Orbàn geactiveerd om deze week hun veto uit te spreken. Niet dat dit per se Ruttes doel was, maar het is wel het effect. Daardoor is de nieuwigheid dat de Commissie geld mag lenen, waarmee nog meer macht naar Brussel vloeit, voorlopig van de baan. De regeringsleiders praten donderdag per video verder over de kwestie.
Criteria gelden alleen als de grootmachten het willen
Dat Morawiecki en Orbàn tegen de rechtsstatelijkheidsclausule zijn, is overigens best te begrijpen. Hun landen waren al voor hun aantreden erg corrupt, ook het Polen onder premier en latere president van de Europese Raad Donald Tusk (Platforma). Tusk is een lieveling van de Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) en inmiddels voorzitter van de Europese Volkspartij, waarvan CDU en ook CDA lid zijn.
De ex-Sovjet-satellieten hadden in 2004 nooit mogen toetreden tot de EU want ze voldeden niet aan de Kopenhagen-criteria voor EU-landen. Maar krachtpatserij van vooral de Duitse bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) die verzoening wilde met alle buurlanden en Duitsland letterlijk in het hart van Europa wilde brengen, leidde ertoe dat de criteria opzij werden geschoven.
Toenmalige D66-europarlementariër Lousewies van der Laan waarschuwde in
2002 nog dat linkse partijen om politieke redenen uitbreiding van de EU wilden
en de Kopenhagen-criteria negeerden.
Zo zaten rechtspraak en ambtenarij vol corrupte communisten die zich plots
voordeden als pro-EU christen-democraten, sociaal-democraten of liberalen.
PiS-leider Jaroslaw Kaczynski en Viktor Orbàn zijn mede aan de macht gekomen uit frustratie onder de bevolking daarover en zijn daarop een operatie begonnen om rechterlijke macht, ambtenarij en (staats-)media te bemannen met eigen mensen en om de enorme EU-subsidies naar zichzelf en vrienden af te takken. Het deugde daar dus al vanaf hun toetreding in 2004 niet en het deugt nog altijd niet. Maar plots is dat een probleem. Enige hypocrisie kan West-Europese landen zoals Nederland die hameren op rechtsstatelijkheid, niet worden ontzegd.
Ook in het Westen kent rechtspraak politieke componenten
Tevens geldt dat ook de rechtspraak in een aantal West-Europese EU-landen politieke componenten kent. De rechters in het Duitse Grondwettelijk Hof worden politiek benoemd, die in het Belgische ook. Het bestuur van de Raad van State kent zelfs de Koning als voorzitter door geboorte en de Koningin als lid. De politiek benoemde D66’er Thom de Graaf is vicepresident. Zo heeft elk land gebruiken die door de ogen van een vreemdeling hoogst exotisch zijn en op zijn minst vragen oproepen over onafhankelijkheid.
Ruttes rechtsstatelijkheidsclausule bepaalt dat het de 27 EU-regeringsleiders zijn die bepalen of een land voldoet aan de EU-waarde van een onafhankelijke rechtsstaat. Dat is een wankele route. Ten eerste is niet precies duidelijk wat de eisen in de rechtsstatelijkheidsclausule zijn. Daarnaast staat het dus open voor interpretatie van de regeringsleiders die zo een soort rechters worden. Het gesjoemel met de Kopenhagen-criteria leert dat macht in de EU boven principes en regels gaat.
Hypocrisie van de grootmachten
De vrees in Polen en Hongarije, en dan voorbij PiS en Fidesz, is dan ook dat de rechtsstatelijkheidsclausule zal worden aangegrepen om hen te pakken terwijl de andere landen elkaar de hand boven het hoofd houden. Dat brengt in het Oosten het oude trauma naar boven speelbal te zijn van grootmachten. Waarbij geldt dat voor die grootmachten altijd andere regels gelden. Duitsland en Frankrijk hebben de Europese Commissie als handhaver van de euroregels onthoofd omdat zij geen bemoeienis van Brussel willen.
Om op basis van moraliteit, waarden en regels Polen en Hongarije de maat te nemen, is in dat licht belachelijk. Alles draait om macht en zo wordt de rechtsstatelijkheidsclausule door de Poolse en Hongaarse regering ook begrepen – als een buitenlandse machtsgreep. Zoals dat eerder het geval was met de Duits-Franse pogingen om Oost-Europese landen te dwingen illegaal naar Europa trekkende Afrikanen en Aziaten op te nemen.
Hoe het ook zij, dat coronaherstelfonds komt er voorlopig niet. Want het is een nieuw financieel instrument voor de Commissie en moet niet alleen unaniem door de regeringsleiders worden aangenomen maar ook langs alle nationale parlementen. Zonder de rechtsstatelijkheidsclausule is de verwachting dat de Tweede Kamer en Scandinavische parlementen tegen zullen stemmen. En met de clausule vetoën Morawiecki en Orbàn.
Tijdens de top in juli werd ook besloten over de EU-begroting voor 2021 tot en met 2028 van ruim 1.000 miljard euro. Daarin kan de rechtsstatelijkheidsclausule wel worden opgenomen, want hier geldt geen vetorecht en kunnen Polen en Hongarije worden overstemd. Dat betekent dat de EU-regeringsleiders met een gekwalificeerde meerderheid kunnen besluiten EU-subsidies aan een lidstaat te verlagen of te stoppen. Polen krijgt zo’n 10 miljard euro per jaar, Hongarije zo’n 4 miljard euro. Gezien de succesvolle sabotage door Polen en Hongarije van het gedwongen opnemen van Afrikanen en Aziaten, het onderuit schoffelen van het Duits-Franse coronaherstelfonds zal er ongetwijfeld gretigheid bestaan in het Westen om die subsidiestromen naar Polen en Hongarije af te knijpen.
